SATYRYKON LEGNICA 2023 rys. Xiaoqiang Hao (Chiny)
Zaproszenie na wystawę
10 maja 2021
Pierwsza Konstytucja dla Europy — w 190. rocznicę ogłoszenia. Warszawa, 1831–2021.
W „Konstytucji dla Europy” można było przeczytać, że „dotychczasowe granice geograficzne krajów znoszą się na zawsze”. Ta odważna deklaracja zawierała postulat ustanowienia Europy jako jednej republiki — o jednolitym prawodawstwie i wspólnych organach władzy. Opublikowany w 1831 roku tekst uchodzi za pierwszy w historii projekt ustrojowy zjednoczonego kontynentu. Plenerowa wystawa „Pierwsza Konstytucja dla Europy — w 190. rocznicę ogłoszenia. Warszawa, 1831–2021” przypomina o tym ważnym dokumencie. Prezentuje najważniejsze sentencje „Konstytucji dla Europy” i kontekst historyczny, a także przedstawia autora tekstu Wojciecha Jastrzębowskiego. Ekspozycja będzie dostępna w języku polskim i angielskim do 30 maja i można ją zobaczyć przy pomniku Mikołaja Kopernika (ul. Krakowskie Przedmieście).
Wojciech Bogumił Jastrzębowski uczestniczył w powstaniu listopadowym jako artylerzysta Gwardii Narodowej. Udział w bitwie pod Olszynką Grochowską wzbudził w nim głęboką refleksję, którą ujął w ten sposób: „nie masz dziwniejszego fenomenu pod słońcem nad ten, że ludzie najwięcej pragną pokoju, a najmniej starają się o jego utrzymanie”. Wiedział jednak, że aby Polki i Polacy mogli żyć bez wojen, wszystkie narody Europy powinny wyrzec się stosowania przemocy. Tak powstała „Konstytucja dla Europy”, którą Jastrzębowski opublikował 3 maja 1831. Nawiązał w ten sposób do Konstytucji 3 maja i przypadającej wówczas czterdziestej rocznicy jej uchwalenia. Dołączył tym samym do rozważań na temat polskości i relacji z innymi państwami. Jednak jako jedyny przedstawił swoją koncepcję w formie zwartego dokumentu prawnego. Postulował poszanowanie praw jednostki i każdego z europejskich narodów oraz demokratyczny sposób sprawowania władzy. Sporne kwestie miał rozstrzygać Kongres Europejski złożony z demokratycznie wybranych i równoprawnych przedstawicieli wszystkich europejskich narodów. Każde z państw miało samodzielnie wskazywać swoich przywódców i ustanowić własne prawa, które byłyby zgodne prawem ogólnoeuropejskim.
Po upadku powstania listopadowego władze carskie zakazały rozpowszechniania „Konstytucji dla Europy” i karały za jej posiadanie. Wydawało się, że idee Jastrzębowskiego zostały pogrzebane na zawsze. Jednak gdy wczytamy się w Traktat o Unii Europejskiej z 1993 roku i inne współczesne akty prawne, odnajdziemy idee i zapisy wprost odwołujące się do tego tekstu.
Organizator: Dom Spotkań z Historią, Miasto Stołeczne Warszawa
Współorganizator: My Obywatele Unii Europejskiej — Fundacja im. W. B. Jastrzębowskiego
Koordynatorka projektu: Barbara Roszuk-Galus
Autorka tekstów: Alicja Wejner
Projekt graficzny: studio elipsy
Artykuły z „Konstytucji dla Europy” Wojciecha Jastrzębowskiego oraz fragmenty jej rękopisu pochodzą z Archiwum Głównego Akt Dawnych w Warszawie.
