Mity medialne

Wynika z tego jednoznacznie, że to nie przekaz telewizyjny ukształtował umysły propisowskiego elektoratu. Zaryzykowałbym twierdzenie, że jest odwrotnie: sterowane przez PiS media (dawniej i dziś) zostały ukształtowane przez poglądy i potrzeby swoich odbiorców. Poglądy: prawicowe, prokościelne, pseudopatriotyczne (Polak=katolik, niech na całym świecie wojna, byle polska wieś spokojna), ksenofobiczne, zaściankowe. Potrzeby: prezentacja zbiorowej nienawiści, radość ze szczujni, poczucie kibolskiej wspólnoty, kult jednostki, sterującej rozdawnictwem i wskazującej, kto jest nasz, a kto obcy.

Zresztą, jak się temu dobrze przyjrzeć, to nawet w zakresie prezentacji nienawiści, głupoty, pseudonarodowej tromtadracji i bezustannego hejtu, wylewanego na tych, którzy jakoby oszukali naród i dzięki temu przed rokiem przejęli nieuczciwie władzę (to te Trumpowskie twierdzenie o kradzieży wyborów) – niewiele się zmieniło. Codziennie, a raczej kilka razy dziennie pisowscy i konfederaccy działacze urządzają konferencje prasowe i na słynnym sejmowym balkoniku wygadują to, co wygadywali zawsze: niemiecka okupacja unijna, ruskie onuce, krwiożerczy uchodźcy, junta Bodnarowców, no i oczywiście obowiązkowa deklinacja: Tusk, Tuska, Tuskowi, Tusk, Tuskiem, Tusku. A jak ktoś się akurat na balkoniku nie znajdzie, to snuje się po sejmowym korytarzu, czekając na Radomira Wita, Agatę Adamek, Justynę Dobrosz-Oracz, Aleksandrę Walczak czy Klaudiusza Slezaka. Dziennikarze chętnie podtykają sitko i na swoje pytania oczekują jak najśmieszniejszych czy agresywnych odpowiedzi, a im indagowany polityk jest mniej merytoryczny czy po prostu głupi i chamski – tym lepiej dla oglądalności: idę o zakład, że w późniejszych relacjach proporcje między rzeczowością a klaunadą są jak w słynnym europejskim zwycięstwie Beaty Szydło: jeden do dwudziestu siedmiu… Naturalnie, dziennikarze pozapisowskich mediów robią to dla beki, albo żeby po raz tysięczny pokazać jacy be są ci prawacy. Pracownicy mediów obecnie antyrządowych, zatrudnieni w firmach Tomasza Sakiewicza, braci Karnowskich czy Tadeusza Rydzyka korzystają z tych setek jak piwiarze z drożdży: robią na nich propagandową pianę.

Ale tak naprawdę, te głupoty, agresja i kłamstwa w żywe oczy trafiają przede wszystkim do widzów i słuchaczy stacji telewizyjnych i radiowych oraz czytelników gazet, które wcale nie są tubami propagandowymi polskiej prawicy, przeciwnie. Czy może to wpływać na zmiany preferencji politycznych i decyzji wyborczych dotychczasowych zwolenników partii demokratycznych? Niedawno jeszcze powiedziałbym, że nie. Ale ostatni raport socjologiczny Przemysława Sadury i Sławomira Sierakowskiego pokazuje, że jednak tak. Naturalnie, do tych zmian przyczynia się też nie do końca dla wszystkich zrozumiała i akceptowalna polityka rządu Donalda Tuska, ale nieustanne pokazywanie ofensywnej agresji PiSowców i Konfederatów też zapewne ma w tym swój udział. Krople wody drążą skałę, a co dopiero całe strumienie jadu i kwasów żołądkowych?

I jeszcze do tego dochodzi prezentowana od lat, jeśli nie od dziesięcioleci, ulubiona forma polskiego dziennikarstwa: gadające głowy w programach publicystycznych. Właściwie nawet nie gadające, tylko bezustannie się kłócące. Oczywiście, to nie jest w żaden sposób rzeczowa polemika: siada pan lub pani z prawa, tacyż z lewa, niekiedy z centrum, naprzeciw nich Monika Olejnik czy ktoś podobny i dalejże się przekrzykiwać. Naturalnie, nie ma to nic wspólnego z chwalebnym obiektywizmem i hasłem audiatur et altera pars, nawet nie jest to symetryzm. Z takiego przeciwstawienia dobrze w końcu znanych poglądów nieprzyjaznych sobie stron politycznych, nie wynika żadna, nawet pozorowana, próba porozumienia się. Politycy przychodzą do jakiegokolwiek studia telewizyjnego czy radiowego (radio teraz też jest telewizją…) po to, żeby przedstawić coś w rodzaju przekazu dnia lub obowiązującej na danym etapie oficjalnej narracji, a jak ktoś usiłuje z nimi dyskutować, to słyszy ja panu nie przerywałem, choć to oczywiście nieprawda, bo gdy przemawiał ten drugi, to ten pierwszy też usiłował go zagłuszyć. Dziennikarz rzadko kiedy jest moderatorem, tylko reprezentuje jakąś określoną opinię polityczną i nie waha się jej używać. Jakby rozmówcy się pobili, słupki oglądalności by jeszcze wzrosły. Tego się po prostu nie da słuchać, o oglądaniu już nie mówiąc (naturalnie z tego ostatniego twierdzenia wyłączam posłanki Aleksandry: Gajewską, Wiśniewską i Leo, wiem, że to dziaderski koncept seksistowskiego wuja na weselu, ale co ja na to poradzę?).

Nieco bardziej merytoryczne są spotkania dziennikarzy sam na sam z politykami – tak się jednak składa, że przed pyskówkami z przeciwnikami politycznymi chronieni są w ten sposób tylko najważniejsi politycy partii rządzących, od szczebla ministra wzwyż. Zakładam się jednak, że od wywiadu z grzecznym, spokojnym i rzeczowym Tomaszem Siemoniakiem większość widzów woli kłótnię Krzysztofa Kwiatkowskiego z Marcinem Porzuckiem. Kim jest Marcin Porzucek? Nieważne.

Naturalnie, muszę się zgodzić z tym, co opowiadają medioznawcy, iż tak naprawdę, opinie publiczną kształtują nie najlepsze i ofensywne stacje telewizyjne i radiowe, ani nie „Gazeta Wyborcza” i „Gazeta Polska”, tylko media społecznościowe: Facebook, Tik-Tok i przede wszystkim dawny Twitter, czyli teraz X. Uczciwie przyznaję, że w tej konkurencji nie startuję. Tik-Toka i X-a nie mam. Na Facebooku skrupulatnie wycinam wszystkich hejterów, płaskoziemców i misjonarzy. Nie podejmuję też polemik z przeciwnikami moich poglądów, bo jeszcze mi się nie zdarzyło, żebym umiał kogoś przekonać do swoich racji – głównie dlatego, że moje racje nikogo nie obchodzą, tylko co najwyżej to, gdzie zdaniem komentatorów nie mam racji.

Rzecz jasna, nie dotyczy to osób, które w moich tekstach znajdują merytoryczne, korektorskie czy – wstyd powiedzieć – ortograficzne błędy. Te sprawdzam, natychmiast poprawiam i dziękuję. Merytoryczne uwagi najbardziej cenię skonstruowane w taki sposób: nie jest tak-a-tak, tylko tak-a-tak, dlatego, że to-i-to. I źródło. Miałem takich uwag może ze trzy.

Kiedyś na zajęciach z literatury współczesnej w zakopiańskiej Szkole Artystycznej pokazywałem, jak wyglądają i czemu służą tzw. komentarze pod postami (zdaje się, że chodziło o jakiś artykuł w popularnym portalu). Pierwsze dwa, może trzy odnosiły się do postu. Następne – komentowały komentarze. Potem były komentarze do komentarzy do komentarzy i tak dalej. Meritum sprawy znikało gdzieś za horyzontem, zresztą wkrótce nawet materia sporu przestawała być ważna – liczyła się tylko awantura. Ale za to każde kliknięcie, wykonane po to, by odczytać lub napisać komentarz otwierało stronę, ozdobioną jakimś banerem lub ilustracją reklamową. Klik za klikiem, ziarnko do ziarnka – i interes się kręci. A czy spieramy się o wyższość Kamali nad Donaldem, prawicy nad lewicą, czy świąt Bożego Narodzenia nad Świętami Wielkiej Nocy – to nie ma najmniejszego znaczenia.

Ale to ja tak uważam. Bo ja nie kształtuję swoich preferencji społecznych i politycznych na podstawie liczby komentarzy, fejków czy uniesionych graficznie kciuków, tylko na podstawie tego, co myślę o tym czy owym. Zdaję sobie sprawę z tego, że ta postawa nie jest częsta.

Z odrazą śledzę polemiki medialne na temat raportu zespołu, badającego działalność podkomisji smoleńskiej Antoniego Macierewicza. Prawdę powiedziawszy, w ogóle ten raport mnie nie zaskoczył i niewiele nowego się z niego dowiedziałem. Najmniej ciekawe są dla mnie informacje o przekrętach finansowych (70 dużych baniek? Cóż to jest przy takiej elektrowni Ostrołęka!) czy o preparowaniu opracowań ekspertów tak, by potwierdzały fantasmagorie byłego ministra obrony. Na to – i dziesiątki innych rzeczy są odpowiednie paragrafy, będą być może akty oskarżenia, wyroki sądów i stosowne kary. Ale jak ukarać siewców tego zatrutego pola nienawiści, które wyrosło między nami? Jak potępić tych wszystkich, którzy co miesiąc maszerują po Warszawie, Krakowie i w innych miastach z transparentami o zamachu, o zbrodniczym Tusko-Putinie, o geniuszu świętej pamięci profesora doktora habilitowanego, który był jednym z najgorszych polskich polityków (moja ocena jest oczywiście subiektywna…)? Jak osądzić chamstwo, agresję, głupotę, bezczelne kłamstwa, działanie bez żadnego trybu przeciw mordom zdradzieckim, oskarżeniom z najwyższej polskiej trybuny o najgorsze zbrodnie przeciwników politycznych, także z imienia i nazwiska? Na to jakoś do tej pory nie znalazł się nie tylko paragraf, ale nawet społeczne potępienie. Jarosław Kaczyński prędzej otrzyma od Królewskiej Akademii w Sztokholmie nagrodę Nobla w dziedzinie fizyki, od prezydenta Dudy – tak jak Antoni Macierewicz – najwyższe polskie odznaczenie Order Orła Białego, a przez Episkopat zostanie przedstawiony do beatyfikacji – niż stanie przed sądem.

Na postulowaną przez niektórych angelologów infamię wobec tych, którzy z miedzianym czołem korzystali z szaleństwa smoleńskiego też nie ma co liczyć. I to nie media, takie czy owakie, skutecznie wpływające na ludzi czy nie, są temu winne. To siedzi w środku, w nas. Żadna telewizja, żadna gazeta, żaden komunikator internetowy nie zaszczepi w ludziach uczciwości, empatii i poczucia honoru. To, jak sądzę, może przekazać tylko człowiek człowiekowi. I raczej nie przez jakiekolwiek media.

Z procesami lepiej się nie spieszyć, a zwłaszcza z wydawaniem przez sądy wyroków wobec tych, którzy z rozmaitych powodów usiłowali zawłaszczyć w czasie swoich rządów ów postaw polskiego płótna. Przynajmniej do sierpnia 2025 wskazana jest w tej sprawie powściągliwość. Inna rzecz, że prezydent Andrzej Duda może uniewinnić Macierewicza, Błaszczaka i kierującego nimi naczelnego sternika nawy państwowej nie tylko przed uprawomocnieniem się wyroków, ale nawet przed rozpoczęciem postępowania. Osoba, mająca tak królewskie mniemanie o sobie – o każdym z tych swoich idoli może jak Danuśka Jurandówna zakrzyknąć Mój ci jest! I będzie i po prawie, i po sprawiedliwości.

Maciej Pinkwart, 31 października 2024