Podróże

Z gęstej dżungli wyszedł na sawannę, gdzie widok był rozleglejszy. Z sawanny wszedł na górę, żeby zobaczyć, co jest za górą, zobaczył błękitny przestwór morza. Wsiadł na tratwę, żeby się przekonać, czy za morzem nie ma lepszego jedzenia, żyźniejszej ziemi ze smacznymi trawami i owocami, smaczniejszych czy przyjaźniejszych zwierząt. Te zwierzęta pokazały nam świat dla nich bardziej dostępny. Przytuliliśmy do serca psa, wzięliśmy na kolana kota, siedliśmy na konia i pojechaliśmy przed siebie. Potem ktoś zmechanizował konia, a jeszcze później dorobił mu skrzydła. Byliśmy wolni jak ptaki, lataliśmy do Radomia, do Dubaju, do Paryża i do Nowego Jorku i doszliśmy do wniosku, że świat zmniejszył się niepomiernie, a dla niektórych skurczył się do ekranu telewizora czy komputera. Ale tak naprawdę pozostał niezbadany, a może nawet niedostępny dla naszych zdolności poznawczych. Więcej wiemy o powierzchni Księżyca czy nawet Marsa niż o tym, co znajduje się kilka tysięcy metrów pod powierzchnią oceanu, mamy tylko blade pojęcie o tym co znajduje się we wnętrzu Ziemi, choć sporo wiemy o wnętrzu Słońca. Najmniej dowiedzieliśmy się z naszych podróży do wnętrza naszego umysłu, ale odważnie próbujemy zaprosić do podróży przez nasze życie humanizujące się programy komputerowe, nazywane sztuczną inteligencją.

Czy konieczność poznawania świata jest udziałem każdego? Nie, nie jest. Zawsze ilekroć przymuszają mnie do wyjazdu z kraju, marzę o tym momencie, kiedy następuje najszczęśliwsza dla mnie chwila w całej podróży: gdy stojąc przy taśmie na polskim lotnisku widzę zbliżający się swój bagaż… Zawsze wtedy myślę, że to był ostatni raz, że przecież naprawdę nie muszę nigdzie jechać – tyle już widziałem, a i tak na pewno nie zobaczę wszystkiego. Więc może po prostu ograniczyć się do tego, co jest? Może niekoniecznie najbliżej, może niekoniecznie we własnym pokoju, ale może we własnym kraju, może we własnym regionie? A jeśli nawet życie lub nadużycie zmusi mnie do tego, żeby pozostawać tylko w obrębie swojego mieszkania – to też może być to ciekawa podróż. Kiedy rozglądam się po nim – widzę parę tysięcy książek, z których pewno połowa jest nieprzeczytanych, a spora część pozostałych została kompletnie zapomniana, lub, przeciwnie, jest pamiętana tak dobrze, że chętnie się do nich wróci. No, bo i wśród książek obowiązuje zasada inżyniera Mamonia z Rejsu, w myśl której podoba nam się to, co już znamy.

A kiedy otwieram komputer – otwieram też cały świat. Czy muszę jechać? No, nie wiem. Tak bliscy mi Starsi Panowie Dwaj śpiewali:

No i jak tu nie jechać,

kiedy tak nowy szlak nas urzeka?

Kiedy dal oczy wabi

chociaż żal tego, co za nami…

Nie ma nic bez ryzyka,

tylko widz, tylko widz go unika.

A kto chce być wewnątrz zdarzeń –

musi żyć wciąż z bagażem,

musi mieć walizeczkę i koc

i latarenkę na noc…

Starożytni, dla których mam uznanie i szacunek, kiedyś ustalili, że navigare necesse est – vivere non est necesse. Najdalsze krańce świata poznawano na płaskodennych łodziach fenickich, na ozdobnych statkach egipskich, na macedońskich trikonterach, na statku Argo, na którym Grecy płynęli po złote runo do Kolchidy, na rzymskich trierach, na których łatwiej było stracić życie, niż zdobyć piękne łupy. Ale coś ich gnało hen, od wyspy do wyspy, od brzegu do brzegu, od morza do morza. Dziś mamy samochód, samolot, w końcu internet, dzięki któremu możemy nie wstając z kanapy znaleźć się na Hawajach, w Nowej Zelandii czy w Nowym Targu.

Ale… Choćby ten najpiękniejszy ze światów objaśniał mi sam sir David Attenborough, choćby jego słowa czytała sama Krystyna Czubówna – nigdy w ten sposób nie poczuję szorstkości kamienia na podejściu na Akropol, nie zapachnie mi lawenda na rynku w prowansalskim Isle-sur-la-Sorgue, nie napiję się z lodowatego strumienia w Dolinie Białego… Czy ten kamień, ten zapach, ten smak wody jest gdzie indziej lepszy niż to, co mamy w domu? Nie – jest inny. I to już jest jakaś wartość. Bezcenne jest uświadomienie sobie, że świat jest rozmaity, że ludzie są różni, że jutro może przynieść nam coś innego, niż to, co przyniosło dziś. To coś może być gorsze niż to, co znamy – i to też jest dobre doświadczenie. Nigdzie i nigdy chleb nie smakował mi tak jak w Polsce, ale też makaron nigdzie mi tak nie smakował jak we Włoszech, a sardynki tak jak w marokańskim Agadirze. I nigdzie nie jadłem tak niedobrej wędliny, jak na Słowacji. Rzecz w tym, żeby nie oceniać świata, który nas otacza pod kątem smaku makaronu, czy chleba. Pewien pan, którego raz wywieziono do Wiednia, zobaczył tam coś, czego u siebie na Żoliborzu nie widywał. Więc od tego momentu znienawidził całą zachodnią Europę, z której akceptuje tylko corridę, podczas której pięknie zbudowany i ładnie ubrany mężczyzna zabija biegającą po arenie wołowinę. Ten inny świat ma swoje wady, swój świat ma je też, ale najważniejsze, żebyśmy mieli przeświadczenie, że ten inny też jest nasz. Najlepszym przykładem na prawdziwość tego stwierdzenia jest to, że ciasno patrzący na świat ksenofobi boją się go i walczą o to, żeby ta wstrętna Unia Europejska nie narzuciła nam nic swojego. I nie rozumieją tego, że Unia Europejska to też my, i myśmy dwadzieścia lat temu coś swojego do tej Unii wnieśli, jako nasze wiano. I to jest teraz nasz wspólny świat.

No i oby był wspólny dalej.

Maciej Pinkwart, 18 czerwca 2024